 ΝΕΕΣ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΣΜΟΣ:
Καταθλιπτικό σύνδρομο – Μελαγχολία
Το καταθλιπτικό συναίσθημα είναι μια ψυχική κατάσταση, που περιγράφεται ως συνεχές, με το ένα άκρο του στην υγεία και το άλλο στην αρρώστια. Είναι ευνόητο με αυτό τον τρόπο να υπάρχουν θλίψη και στεναχώρια σε υγιές πεδίο φτάνοντας μέχρι τις απόπειρες αυτοκτονίας ή το παραλήρημα στο παθολογικό άκρο. Το καταθλιπτικό συναίσθημα στο υγιές άκρο, αναφέρεται σε μια φυσιολογική θλίψη, αλλά και κατάσταση στην οποία ο κυρίαρχος ψυχικός μηχανισμός άμυνας είναι η ενδοβολή. Είναι όμως κατάσταση η οποία βοηθάει το άτομο να ωριμάσει, να αυτονομηθεί αλλά και να αντιμετωπίσει καλύτερα τις δυσκολίες. Είναι πιο ωφέλιμο στην πραγματικότητα - και στο μέτρο στο οποίο δεν υπάρχει ταλαιπωρία - το άτομο να θεωρεί ότι σε μια δυσκολία μπορεί να έχει συμμετοχή μια δική του συμπεριφορά, παρά να θεωρεί ότι η αιτία είναι, αποκλειστικά κάποιος εξωτερικός παράγων (προβολή). Τα στοιχεία που συνιστούν το καταθλιπτικό σύνδρομο και εμφανίζονται σε κάθε μία περίπτωση, με διαφορετική ένταση ,είναι η αίσθηση δυσφορίας, η αναστολή της λειτουργικότητας, το άγχος και τα σωματικά συμπτώματα. Η δυσφορία αφορά την αίσθηση του ατόμου ότι είναι εγκαταλελειμμένο, απομονωμένο, αποθαρρυμένο, ταπεινωμένο, άχρηστο. Οι σκέψεις του επανέρχονται ακατάπαυστα στις δυσκολίες και τις δυστυχίες της ζωής του. Μερικές φορές φέρεται εναντίον της μοίρας του και της κοινωνίας, αισθάνεται θύμα και καθιστά το περιβάλλον υπεύθυνο για την κατάστασή του. Άλλες φορές στρέφεται κατά του εαυτού του. Το άγχος αφορά διάχυτες ή εστιασμένες ανησυχίες όπως φόβος θανάτου ή εγκατάλειψης. Η αναστολή της λειτουργικότητας εκφράζεται ως κόπωση, αδυναμία να αντιμετωπισθεί η καθημερινότητα. Τα συμπτώματα εμφανίζονται από τις πρώτες πρωινές ώρες και δεν βελτιώνονται με την ανάπαυση, η οποία αντίθετα, μπορεί να την επιτείνει Ωστόσο δεν παρατηρείται κινητική επιβράδυνση, περιορισμός της εκφραστικότητας, συναισθηματική απάθεια.
Σωματικά Συμπτώματα
Οι σωματικές εκδηλώσεις αποτελούν σταθερό εύρημα. Συνήθως συναντώνται κάποιες από τις παρακάτω.
1. Σωματικά συμπτώματα άγχους, όπως αναπνευστική δυσχέρεια, μυϊκές συσπάσεις, κεφαλαλγίες, ίλιγγοι, αβεβαιότητα κατά τη βάδιση.
2. Διαταραχές του ύπνου. Μερικές φορές εμφανίζεται υπερυπνία και καταφυγή στον ύπνο, που δεν συνοδεύεται από το αίσθημα της ξεκούρασης και ταράζεται από δυσάρεστα όνειρα και εφιάλτες.
3. Διαταραχές της διατροφής, όπως ανορεξία ή βουλιμία.
4. Διαταραχές της σεξουαλικότητας, κυρίως αναστολή.
5. Μερικές φορές, συμπτώματα σωματομετατροπής όπως αστασία - αβασία, συγκινησιακές κρίσεις, που εκφράζονται με ποικίλες σωματικές εκδηλώσεις.
Τα Αυτοκτονικά εγχειρήματα
Συνιστούν συχνό αίτιο νοσηλείας. Η επιθυμία θανάτου είναι λιγότερο έντονη από ότι στην μελαγχολία. Πολλές από τις απόπειρες αυτοκτονίας αποτελούν στην πραγματικότητα έκκληση για βοήθεια. Ωστόσο δεν πρέπει ποτέ να υποτιμάμε την σοβαρότητα του κινδύνου. Αφού ελεγχθούν τέτοιου είδους συμπτώματα και αποκλειστεί το οργανικό αίτιο καλό είναι να παραπέμπονται στον ειδικό ψυχίατρο ή ψυχολόγο.
Αιτιολογία
Τα συμπτώματα του καταθλιπτικού συνδρόμου αποτελούν έκφραση και αντίδραση των ατόμων σε ένα δυσμενές περιβάλλον ή την καταθλιπτικού τύπου επεξεργασία ενδοψυχικών συγκρούσεων. Η καταθλιπτική διάθεση οφείλεται σε ψυχοπιεστικά γεγονότα ή παρατεταμένη έκθεση σε συνθήκες έντασης και συγκρούσεων. Στους άντρες οι καταστάσεις αυτές εντοπίζονται κυρίως στον επαγγελματικό τομέα και οφείλονται στον ανταγωνισμό και την ανασφάλεια (κατάθλιψη των στελεχών επιχειρήσεων).
Στις γυναίκες πρόκειται συχνότερα για συσσώρευση συγκρούσεων και δυσχερειών συζυγικού, οικογενειακού ή οικονομικού χαρακτήρα. Συχνές είναι οι καταθλίψεις, λόγω μετοίκισης όπως οι νεοσύλλεκτοι, οι εξόριστοι κ.α. Επίσης μπορεί να εμφανιστεί κατάθλιψη όταν το άτομο χρειαστεί να αντιμετωπίσει καινούριες υπευθυνότητες (προαγωγή), απομάκρυνση αγαπημένου προσώπου (γάμος, πένθος, εγκατάλειψη, συναισθηματική ή επαγγελματική αποτυχία). Η καταθλιπτική αντίδραση παρουσιάζεται λίγες μέρες μετά το συμβάν και εκδηλώνεται άλλοτε με απάθεια και αναστολή και άλλοτε με διέγερση, δυσφορία, κρίσεις κλάματος, έντονη οργή, λεκτική επιθετικότητα. Ακόμη, οι μόνιμες αναπηρίες, αλλά και οι σωματικές ασθένειες είναι πηγή ταλαιπωριών, στερήσεων, υποβάθμισης και προκαλούν συχνά καταθλιπτικές αντιδράσεις, οι οποίες επιβραδύνουν την ίαση ή δυσχεραίνουν την επανένταξη. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι μερικές φορές η κατάθλιψη είναι δευτεροπαθείς δηλαδή αποτελεί εκδήλωση άλλης πάθησης. Το καταθλιπτικό σύνδρομο διαφέρει από την μελαγχολία στη βαρύτητα των συμπτωμάτων, αλλά και στην ποιότητα. Οι αυτοκατηγορίες στην μελαγχολία είναι συνήθως έντονες, βασίζονται σε ασήμαντα λάθη και διογκώνονται μέχρι παραλογισμού έντονες ιδέες πένθους και ολέθρου, υποχονδριακές ιδέες, ιδέες καταδίωξης.
Η ψυχοκινητική αναστολή είναι έντονη. Ο ασθενής είναι ακίνητος, αμίλητος, δεν δέχεται τροφή. Ο κίνδυνος αυτοκτονίας είναι μεγαλύτερος.
Θεραπεία
Σε βαριές καταστάσεις όπου συνυπάρχουν ιδέες αυτοκαταστροφής ή η κατάσταση είναι χρόνια ή η λειτουργική έκπτωση μεγάλη, συνιστάται συνδυασμός φαρμακοθεραπείας με ψυχοθεραπεία. Στις περιπτώσεις που υπάρχει λειτουργικότητα, διατηρείται η εργασία ή η πρότερη απασχόληση και η επικοινωνία, η θεραπεία είναι ψυχοθεραπευτική. Σε μια ελαφριά ή μέση κατάθλιψη, συνήθως μετά από 20-25 συνεδρίες έχουμε υποχώρηση των συμπτωμάτων. Όταν υπάρχουν συνοδά συμπτώματα ή ταυτόχρονα και άλλα προβλήματα όπως φοβίες, κρίσεις πανικού, υποχονδρίες, τότε προτείνεται μακρόχρονη ψυχοθεραπεία για την αλλαγή χαρακτηριστικών της δομής του ψυχισμού, στα οποία οφείλεται η βαρύτητα της νόσου.
Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Φωνή των Πειραιωτών στις 22 Νοεμβρίου 2007
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΕΦΕΡΙΑΔΗΣ
ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ-ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
Επιστημονικός Υπεύθυνος του Κέντρου Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας Λ.Αλεξάνδρας 209 τηλ. 210 6462030
|