Είναι η αναγκαστική προσφυγή στη σωματική δύναμη.

Η επιθετικότητα είναι μια έκφραση του θυμού για τη ματαίωση ή την αναβολή εκπλήρωσης μιας ανάγκης ή μιας επιθυμίας.

Στη συγκεκριμένη ηλικία που αναφερόμαστε, αφορά κυρίως τη σύγκρουση μεταξύ των ορμών και των ενστίκτων (όπως η πείνα, ο ύπνος, η ασφάλεια, η επιβεβαίωση, η άντληση ευχαρίστησης) από την μια μεριά και τις κοινωνικές επιταγές από την άλλη.

Ο Freud πριν από 100 χρόνια υποστήριζε, πως ο ιδρυτής του πολιτισμού, ήταν ο πρώτος άνθρωπος που πέταξε στον αντίπαλό του, μια βρισιά αντί για ένα ακόντιο. Αυτό σημαίνει μια νοητική επεξεργασία, η βάση της οποίας είναι η αναγνώριση της ύπαρξης του άλλου.

Ο άνθρωπος, όπως και όλα τα ζώα, είναι οπλισμένος με επιθετικά ένστικτα. Στόχος αυτών των ενστίκτων είναι η επιβίωση και η αυτοπροστασία.

Από πολύ νωρίς έγινε κατανοητό ότι η σωματική έκφραση της επιθετικότητας είχε τελικά ανασταλτικό χαρακτήρα για την επιβίωση, την ασφάλεια και την εξέλιξη. Οι επιθυμίες του ενός συγκρούονταν με τις επιθυμίες του άλλου και το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό.

Ανάλογα με την ηλικία βλέπουμε και διαφορετική έκφραση του θυμού.

Τα βρέφη όταν στερούνται κάτι ή βιώνουν κάτι δυσάρεστο, κλαίνε ή σπαράζουν.

Τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά 2-3 χρονών συνήθως καταστρέφουν παιχνίδια, χτυπιούνται κάτω.Λειτουργούν αυτοκαταστροφικά.

Αργότερα η επιθετικότητα στρέφεται προς τους άλλους.

Μπορεί η επιθετικότητα να υπάρχει ως ένστικτο εκ γενετής, όμως το τι χαρακτήρα θα πάρει αφορά άμεσα το περιβάλλον.

Περί κληρονομικότητας - περιβάλλοντος (εξέταση DNA)

Δηλαδή η αποδοχή ή και η επιβράβευση μιας επιθετικής τάσης από το περιβάλλον, η επίτευξη στόχων μέσω αυτής και η ταύτιση με ένα πλαίσιο όπου η επιθετικότητα και οι συγκρούσεις κυριαρχούν, ως αντίδραση στις ματαιώσεις, όλα αυτά μπορεί να συμβάλλουν στη διατήρηση του φαινομένου και στην ενήλικη ζωή. Το ίδιο ισχύει και για την αυστηρή και ανώριμη οριοθέτηση.

Έχω συναντήσει πολλούς γονιούς, που περηφανεύονταν για την επιθετικότητα του παιδιού τους, κυρίως του γιου.

Συνήθως είναι άνθρωποι που έχουν ζήσει σε ένα επιθετικό-συγκρουσιακό περιβάλλον και πολλές φορές κακοποιητικό ή σε ένα περιβάλλον παραμέλησης και αδιαφορίας. Αποτέλεσμα να δημιουργούνται συνήθως βίαιοι μπερδεμένοι άνθρωποι ή αντίθετα ντροπαλοί ως αντιστάθμισμα στο φόβο ότι θα δεχθούν ανά πάσα στιγμή επίθεση.

Η ντροπή δηλώνει και υποταγή. Σημαίνει ότι είμαι αδύναμος, δεν ανταγωνίζομαι, δεν διεκδικώ, άρα δεν έχει νόημα να μου επιτεθείς. Αυτή η αίσθηση είναι μια πεποίθηση και όχι αναγκαστικά η πραγματικότητα.

Αυτή η ενίσχυση από το περιβάλλον επιστρέφει, αν όχι ταυτόχρονα, πάντως σύντομα, δριμύτερη και αυτή τη φορά εναντίον τους, στην εφηβεία.

Ο γονιός, γρήγορα, θεωρείται ως εξουσία που προσπαθεί να καταστείλει τις επιθυμίες και τα ένστικτα και γίνεται αποδέκτης αυτής της επιθετικότητας, με πιο βίαιο τρόπο από ότι φυσιολογικά γίνεται.

Η λύση αυτής της συμπεριφοράς γίνεται είτε με συγκρουσιακές σχέσεις είτε μέσω ψυχικών διαταραχών ή αυτοκαταστροφικών τάσεων, όπως είναι οι απόπειρες αυτοκτονίας και η χρήση ναρκωτικών.

Φαίνεται ότι η χρήση ναρκωτικών είναι μια αυτοκαταστροφική προσπάθεια να ανταπεξέλθουν οι νέοι είτε σε μια απόλυτη, στενή και τιμωρητική εξουσία είτε στην παραμέληση και την αδιαφορία, δημιουργώντας έναν δικό τους φανταστικό κόσμο.

Έχουν όμως ανάγκη μιας δυνατής, ώριμης και με κατανόηση εξουσίας, η οποία θα δώσει ένα πλαίσιο λειτουργίας.

Το παιδί σε ένα παραμελητικό περιβάλλον γίνεται έρμαιο των ενστίκτων του. Δεν έχει τη δυνατότητα να τα διαχειριστεί.


Πως μπορούμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει στο παιδί.

Γίνεται με δύο τρόπους κυρίως:

1. Ανατρέχοντας σε προσωπικές μας εμπειρίες ή βιώματα ή εμπειρίες άλλων.

2. Προσπαθώντας να κατανοήσουμε το παιδί, μέσω τν συναισθημάτων που νιώθουμε κατά τη διάρκεια της επιθετικής πράξης από το παιδί. Συνήθως, περίπου ότι νιώθουμε εμείς, νιώθει και το παιδί.

Προχωρώντας, προσπαθούμε να σκεφτούμε, πως θα θέλαμε να μας βοηθήσουν οι άλλοι, όταν εμείς νιώθουμε έτσι.


Σε τι χρησιμεύουν τα όρια. Πως οριοθετούμε.

Στόχος δεν είναι η καταστολή της επιθετικότητας, αλλά η ενδυνάμωση του εαυτού, του ψυχισμού και η μετάλλαξη της επιθετικότητας.

Δεν είναι τυχαίο ότι το ποδόσφαιρο, τα αθλήματα, οι πολεμικές τέχνες, είναι δημοφιλείς μεταξύ των ανδρών.

Η επιθετικότητα και διοχετεύεται - δεν κατακρατείται - και βρίσκει διέξοδο με ασφαλή τρόπο.

Αναγνωρίζουμε τη δύσκολη θέση που βρίσκεται το παιδί και του το λέμε.

Ταυτόχρονα μπορούμε να αναφέρουμε και τυχόν δικές μας, ανάλογες δυσκολίες.

Προτιμούμε την επιβράβευση σε επιθυμητές συμπεριφορές αντί την τιμωρία σε μη επιθυμητές. Αν φτάσουμε στο σημείο να τιμωρήσουμε το παιδί σημαίνει ότι κινδυνεύουμε να χάσουμε το παιχνίδι.


Η χρησιμότητα των ορίων και πως γίνεται η οριοθέτηση.

Τα όρια αναφέρονται στο πλαίσιο που πρέπει να δημιουργηθεί στον ψυχισμό ενός ανθρώπου ώστε να μπορεί να συνυπάρξει με τους συνανθρώπους του, να αντλεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ικανοποίηση και ταυτόχρονα ασφάλεια. Έτσι μπορεί να εξελιχθεί και να δημιουργήσει.

Η ταύτιση μετράει περισσότερο το τι είμαστε παρά το τι λέμε. Χρειάζεται να έχουμε όρια και να έχουμε κοινωνικοποιηθεί σε ένα βαθμό.

Μια μόνιμα αρνητική συμπεριφορά του παιδιού, ίσως είναι ένδειξη ότι τα όρια που του βάζουμε είναι ασφυκτικά.

- Άμεση συνεργασία με τον παιδαγωγό και τήρηση όσο το δυνατόν κοινής γραμμής.

- Διαχωρισμός οργανικών προβλημάτων και συνδρόμων.

- Σύγχρονη παθολογία: οριακή διαταραχή – σχάση, ναρκισσιστική, μειωμένη αυτοεκτίμηση.

- Το προβληματικό παιδί ως σύμπτωμα της οικογένειας.

- Δεν νοείται παιδί χωρίς να νοείται ταυτόχρονα και ενήλικας.