Είσαστε στο πασχαλινό τραπέζι περιτριγυρισμένος από αγαπημένα πρόσωπα. Στο ραδιόφωνο ακούγονται παλιά λαϊκά τραγούδια, τα παιδιά παίζουν παραπέρα χαρούμενα και ανέμελα, φιλικές συζητήσεις που ταιριάζουν στην περίσταση. Ο εγκέφαλός σας αντιλαμβάνεται όλες αυτές τις πληροφορίες σχε­δόν στιγμιαία, μέσω των διαφορετικών αισθήσεων -της αφής, της όρασης, της ακοής, της όσφρησης και της γεύσης-, οι οποίες καθιστούν δυνατή την αντίληψη ερεθισμάτων από τον εξωτερικό κόσμο. Νευρικές ώσεις διατρέχουν τους νευρώνες σας με ταχύ­τητα γύρω στα τριακόσια χιλιόμετρα την ώρα. Από τον αμφι­βληστροειδή, το τύμπανο του αυτιού, το δέρμα, τη γλώσσα ή τον ρινικό βλεννογόνο, οι νευρικές ίνες των αισθητικών συστημάτων, αυτές οι λεωφόροι των αισθήσεων, μεταφέρουν στον εγκέφαλο, μέσα σε μερικά δέκατα του δευτερολέπτου, τις πληροφορίες από τον έξω κόσμο. Και υπάρχουν πολλές ακόμη πληροφορίες: τα κόκκινα αυγά στο καλάθι η υφή και το σχέδιο του τραπεζομάντιλου, η ευωδιά και η γεύση των άλλων εδεσμάτων. Η αντίληψη όλων αυτών των ερεθισμάτων κατακλύζει τον εγκέφαλό σας.

Όμως συμβαίνει, και κάτι ακόμα: αυτή η πασχαλινή μέρα σάς φέρνει στο μυαλό πολλές αντίστοιχες από το πα­ρελθόν, χαρούμενες ή θλιβερές, ενώ πολλές αναμνήσεις από τη φετινή γιορτή θα μείνουν χαραγμένες στη μνήμη σας. Εδώ λοι­πόν, εμφανίζεται μια δεύτερη συνιστώσα της λειτουργίας του εγκεφάλου: η αντίληψη μπορεί να αφήσει ένα ίχνος στο νευρικό σύστημα και να μετατραπεί σε ανάμνηση. Με άλλα λόγια, η αντίληψη αφήνει ένα σημάδι το οποίο εγγράφεται στα νευρικά κυκλώματα, ένα σημάδι που θα μπορούσε να ταυτιστεί με τη  φροϋδική έννοια του σήματος της αντίληψης.

Χάρη στις πρόσφατες εξελίξεις της νευροβιολογίας, έχουν πλέον αποσαφηνιστεί ορισμένοι από τους μοριακούς και κυττα­ρικούς μηχανισμούς που επηρεάζουν την εγγραφή του συγκεκρι­μένου ίχνους, δηλαδή τη δημιουργία μιας ανάμνησης. Με ποιον όμως τρόπο αφήνει ίχνος η αντίληψη, δηλαδή πώς μπορεί η βιωμένη εμπειρία να εγγράφει στα δίκτυα των νευρώνων; Οι τρόποι  αυτής της εγγραφής, εν ολίγοις οι μηχανισμοί της μνήμης, βασίζονται σε μια ουσιώδη ιδιότητα του νευρικού συστήματος: τη νευρωνική πλαστικότητα. Τι ακριβώς σημαίνει αυτό: Ο εγκέφαλος  ενίοτε θεωρείται σύστημα που λειτουργεί με δυαδικό τρόπο: η πληροφορία είτε περνά είτε δεν περνά στα I κυκλώματα, ενώ τα βασικά του στοιχεία, δηλαδή οι νευρώνες,  μοιάζουν σαν να έχουν οργανωθεί σε μικροκυκλώματα χαραγμένα στα πλακίδια πυριτίου ενός υπολογιστή. Μια τέτοια άποψη,  σχετικά απλουστευτική και άκαμπτη, δεν συνάδει με τα πρόσφατα πειραματικά δεδομένα, σύμφωνα με τα οποία μέσα στον  εγκέφαλό μας η πληροφορία μεταδίδεται στην πραγματικότητα  από τον έναν νευρώνα στον άλλο με τρόπο άκρως ρυθμισμένο. Σαν μια πρώτη αναλογία με αυτό, ας δούμε το παράδειγμα ενός ρεοστάτη, ας πάμε δηλαδή στους αντίποδες της δυαδικής επι­κοινωνίας. Πράγματι, τα νευρωνικά κυκλώματα δεν έχουν κα­μιά σχέση με τα μικροκυκλώματα που χαράσσονται άπαξ διά παντός στην έξοδο της αλυσίδας συναρμολόγησης του ρεοστάτη (αυτή η έξοδος θα αντιστοιχούσε, στη βιολογία, στο τέλος της ανάπτυξης του νευρικού συστήματος). Και αυτό γιατί χαρακτη­ρίζονται από πλαστικότητα, έννοια που αναφέραμε παραπάνω. Η πλαστικότητα είναι το αντίθετο της ακαμψίας και, στην πε­ρίπτωση των νευρωνικών κυκλωμάτων, αναφέρεται στην ικα­νότητα των νευρώνων να τροποποιούν την αποτελεσματικότητα  με την οποία μεταβιβάζουν πληροφορίες (Bear2003).

Αυτοί  οι μηχανισμοί νευρωνικής πλαστικότητας έχουν μελε­τηθεί περισσότερο σε σχέση με τις διεργασίες της μάθησης και της μνήμης» όμως νομιμοποιούμαστε να θεωρήσουμε ότι μπορεί κανείς να  τους εντοπίσει σε όλες τις εμπειρίες ενός ατόμου, ιδίως σε ό,τι οι σύγχρονοι νευροεπιστήμονες αποκαλούν συναισθηματική μνήμη (Le Doux1996).