ο Sigmund Freud πρωτομελέτησε τις επιπτώσεις των ασυνείδητων νοητικών λειτουργιών πάνω στη συμπεριφορά, προσπάθησε να υιοθετήσει ένα νευρικό πρότυπο συμπεριφοράς, σε μια προσπάθεια ανάπτυξης μιας επιστημονικής ψυχολογίας στο έργο του Σχέδιο για μια επιστημονική ψυχολογία. Ο Freud ήταν ο πρώτος που κατέδειξε την ινώδη μορφολογία του κυτταροπλάσματος των νευρικών κυττάρων.

 Μελετώντας το Σχέδιο για μια επιστημονική ψυχολογία υπό το φως των πρόσφατων νευροβιολογικών μας γνώσεων, μπορούμε να εντοπίσουμε αρκετά σημεία που διατηρούν την ισχύ τους έως και σήμερα. Για παράδειγμα, ο Freud υιοθετεί τη θεωρία των μεμονωμένων νευρώνων που συνδέο­νται μεταξύ τους με συνάψεις (φραγμούς επαφής, σύμφωνα με την ορολογία του Freud). ο Freud δεν ήταν δυνατόν εκείνα τα χρόνια να φανταστεί ποια θα μπορούσε να είναι η βιο­λογική βάση αυτού του προστατευτικού μηχανισμού. Πρόσφατες μελέτες, όμως, έχουν δείξει ότι το «χαμηλής επικινδυνότητας» αλληλόμορφο γονίδιο του μεταφορέα του νευροδιαβιβαστή σεροτονίνη παρέχει στο άτομο ένα είδος προστασίας από τις δυσμενείς επιδράσεις του περιβάλλοντος. Αντιθέτως, μια μετάλλαξη του ίδιου γονιδίου αυξάνει στο τριπλάσιο τις πιθανότητες εμφάνισης κατάθλιψης σε άτομα που είχαν την εμπειρία στρεσογόνων ερεθι­σμάτων στα πέντε πρώτα χρόνια της ζωής τους.

 Όμως τα χρόνια περνούν και οι επιστήμες του εγκεφάλου βρίσκονται στη φάση μιας επανάστασης παρόμοιας με εκείνη της μοριακής βιολογίας κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα, όταν έγινε και η αποκρυπτογράφηση του γονιδιώματος του ανθρώπου. Έννοιες όπως συνείδηση και ασυνείδητο είναι δυνατόν να συζητηθούν όχι μόνο με βάση την ψυχολογία ή την ψυχανάλυση, αλλά και. σε νεύροβιολογική βάση.

Μια πολύ σημαντική γέφυρα μεταξύ οργανικού και ψυχολο­γικού είναι η πλαστικότητα του εγκεφάλου. Όπως είναι γνωστό, εκείνο που αναδείχθηκε μέσα από τη μελέτη των πλαστικών αλ­λαγών του εγκεφάλου είναι ότι η εμπειρία αφήνει ένα μνημονικό ίχνος στο νευρωνικό δίκτυο. Αυτό σημαίνει ότι πέρα από καθετί το εγγενές, πέρα από ό,τι υπάρχει εξαρχής και οφείλεται στη γονιδιακή μας σύσταση, εκείνο που αποκτάται με την εμπειρία αφήνει ένα ίχνος που τροποποιεί ό,τι υπήρχε προηγουμένως. Ένα γεγονός που βιώνεται μια δεδομένη χρονική στιγμή μπορεί να παραμείνει. Το γεγονός αφήνει ίχνος και ο χρόνος ενσαρκώνε­ται. Στο επίπεδο της συνείδησης, η ενσάρκωση του χρόνου αποτελεί το υπόστρωμα της δηλωτικής μνήμης.

 Πριν από 15 περίπου χρόνια, ο Eric Kandel υποστήριξε ότι ένα μέρος του ασυνείδητου εγώ, που το ονομάζει διαδικαστικό ασυνεί­δητο, δεν έχει απωθηθεί και σχετίζεται με ασυνείδητες συνήθειες, αντιληπτικές και κινητικές ικανότητες καταγεγραμμένες στη διαδικαστική (άδηλη) μνήμη. Πολλές αλλαγές οι οποίες λαμβά­νουν χώρα κατά την ψυχανάλυση σχετίζονται με αυτό το μέρος του ασυνείδητου. Δηλαδή, η πρόοδος κατά την ψυχαναλυτική δια­δικασία δεν εξαρτάται μόνο από τη συνειδητόποίηση του απωθημένου ασυνείδητου, όπως υποστήριξε ο Freud. Δεν απαιτείται, με άλλα λόγια, η μεταφορά του ασυνείδητου στο επίπεδο της συνείδησης. Η πρόοδος κατά την ψυχανάλυση συνίσταται στην αύξηση της κλίμακας των διαδικαστικών στρατηγικών που διαθέτει το άτομο προκειμένου να υπάρξει και να πράξει. Κατά τη γνώμη μου, αυτές οι ιδέες αποτέλεσαν μια πολύ καλή αρχή για έναν διάλογο μεταξύ ψυχανάλυσης και νευροεπιστήμης, και βρίσκονται σε συμφωνία με τις απόψεις που έχουν διατυπωθεί από εξαιρετικά σημαντι­κούς ψυχαναλυτές, όπως ο Otto Kernberg και ο Mauro Mancia.