Το παιδί και τα παιχνίδια
Γράφει: Δημήτρης Σεφεριάδης   

Στα παιδιά αρέσουν όλες οι συναισθηματικές και σωματικές εμπειρείες του παιχνιδιού.Φαίνεται οτι είναι καλύτερο να τους παρέχουμε λιγότερα παιχνίδια παρά περισσότερα, αφού τα παιδιά είναι ικανά να βρίσκουν διάφορα αντικείμενα ή να επινοούν πολύ εύκολα παιχνίδια, πράγμα που τους ευχαριστεί ιδιαίτερα.

Πέρα απο την ευχαρίστηση που εισπράτουν, μέσα απο το παιχνίδι δίνεται η δυνατότητα στα παιδιά να εκφράσουν διάφορα συναισθήματα, που διαφορετικά δεν θα ήταν επιτρεπτά, όπως η επιθετικότητα. Πρέπει να γνωρίζουμε οτι η επιθετικότητα υπάρχει μέσα στην ψυχοσύνθεση του παιδιού και το παιδί νοιώθει ανέντιμο και ένοχο αν αυτή η επιθετικότητα κρύβεται και δεν αναγνωρίζεται. Απο την άλλη μεριά, το παιδί νοιώθει πως ένα καλό περιβάλλον πρέπει να ανέχεται τα επιθετικά αισθήματα, αν αυτά εκφράζονται λίγο πολύ με μια αποδεκτή μορφή.

Η επιθετικότητα και η οργή, βιώνεται απο το παιδί σαν μια βλαβερή ουσία που πρέπει να την αποβάλει. Πάντα πληγώνει ή θυμώνει κάποιους, με αποτέλεσμα συχνά να ανταποδίδεται απο τους άλλους ή να υπάρχει ο φόβος οτι θα ανταποδοθεί.

Το παιδί πρέπει να αντιμετωπίσει  αυτή την επιπλοκή γι'αυτό εύκολα δέχεται την πειθαρχεία να εκφράσει τα επιθετικά αισθήματα με τη μορφή παιχνιδιού και όχι απλώς όταν νοιώθει οργή. Μέσα απο το παιχνίδι η επιθετικότητα σταδιακά διοχετεύεται σε κάποια δραστηριότητα που έχει τελικά έναν επικοδομητικό σκοπό, όπως για παράδειγμα ο αθλητισμός. Ο ρόλος των γονιών είναι να μήν αγνοήσουν την κοινωνική συμβολή που πραγματοποιεί το παιδί, εκφράζοντας τα επιθετικά του αισθήματα στο παιχνίδι, αντί να ξεσπά όταν οργίζεται.

Είναι πολύ εύκολο να διαπιστώσουμε οτι τα παιδιά παίζουν απο ευχαρίστηση, πιο δύσκολο όμως είναι να καταλάβουμε πως τα παιδιά παίζουν για να κυριαρχήσουν το άγχος τους ή τις σκέψεις και τις παρορμήσεις που οδηγούν στο άγχος και τις οποίες δεν μπορούν να ελέγξουν με άλλο τρόπο.

Το άγχος είναι πάντα σημαντικός παράγοντας στο παιχνίδι. Η απειλή ενός υπερβολικού άγχους μπορεί να οδηγήσει σε ένα ψυχαναγκαστικό και επαναλαμβανόμενο παιχνίδι και σε μιά συνεχή αναζήτηση άμεσης ευχαρίστησης.Αυτό το βλέπουμε συχνά να συμβαίνει με διάφορα ηλεκτρονικά κυρίως παιχνίδια, όπου οι έφηβοι σπαταλάνε κυριολεκτικά ατέλειωτες ώρες.Όταν το παιδί παίζει για να περάσει ευχάριστα τότε μπορούμε σχετικά εύκολα να του ζητήσουμε να το εγκαταλείψει.Όταν παίζει για να διευθετήση το άγχος του, δεν μπορούμε να το απομακρύνουμε χωρίς να του προκαλέσουμε μεγάλη δυσφορία περισότερο άγχος και νέες άμυνες απέναντι στο άγχος όπως η υπερβολική ονειροπόληση, οι εκρήξεις οργής, το καταθλιπτικό συναίσθημα και η απάθεια.

Το παιχνίδι καταλαμβάνει ένα μεγάλο μέρος της ζωής του παιδιού. Μέσα απο αυτό αποκτά εμπειρείες.Όπως η προσωπικότητα των ενηλίκων αναπτύσεται μέσα απο τις εμπειρείες της ζωής, έτσι και η προσωπικότητα των παιδιών αναπτύσεται μέσα απο τα παιχνίδια τους, τα παιχνίδια που επινοούν τα άλλα παιδιά και οι ενήλικοι.Εμπλουτίζοντας τον εαυτό τους τα παιδιά, διευρύνουν την ικανότητά τους να βλέπουν την εξωτερική πραγματικότητα.Το παιχνίδι είναι συνεχής απόδειξη της δημιουργικότητας, που σημαίνει ζωή.

Είναι χρήσιμο τα παιδιά να έχουν παιχνίδια που να μπορούν να παίζουν και μόνα τους και παιχνίδια που να μπορούν να συμμετέχουν και άλλα παιδιά ή ενήλικες.Τα πρώτα θα τα βοηθήσουν στην μετάβαση σε ένα πιό ώριμο στάδιο και τελικά στην ανεξαρτητοποίησή τους και τα δεύτερα, επιπλέον στην ταύτιση με τους ενήλικους και την κοινωνικοποίησή τους.

Οι γονείς θα πρέπει να προσέξουν ιδιαίτερα κάποια παιχνίδια άκρατης βίας, κυρίως ηλεκτρονικά, που είναι δυνατόν να εθίσουν τα παιδιά και τους εφήβους στη βία, να τα οδηγήσουν σε σύγχιση ανάμεσα στο τί είναι κοινωνικό και τί αντικοινωνικό, τι νόμιμο και τί απογορευμένο.Σε αυτά τα παιχνίδια όπου η βία είναι διάχυτη, δίνεται ασυνείδητα ένα μύνημα, ότι αυτή η μορφή συμπεριφοράς είναι ανεκτή, δέν τιμωρείται αλλά αντίθετα επιβραβεύεται.Κάποια στιγμή, κυρίως στην εφηβεία, όπου οι συνθήκες το ευνοούν, εξ'αιτίας έντονων εσωτερικών συναισθηματικών συγκρούσεων και ορμονικών αλλαγών, μπορεί τα παιδιά να μεταφέρουν στην πραγματικότητα τη βία είτε δομημένη στο χαρακτήρα ως παραπτωματικότητα είτε ως μεμονομένα ακραία βίαια επεισόδεια. Οι ήρωες αυτών των παιχνιδιών, οι οποίοι φαντάζουν παντοδύναμοι, άφοβοι και ανελέητοι, ελκύουν παιδιά που αισθάνονται αδύναμα, φοβισμένα και θυμωμένα,και η ταύτηση μαζί τους ή η μίμηση, λειτουργεί ως αντιστάθμισμα σε αυτην την αίσθηση αδυναμίας.