|
Φυσιολογικά και παθολογικά χαρακτηριστικά στην εφηβεία |
|
|
Γράφει: Δημήτρης Σεφεριάδης
|
 Η εφηβεία ορίζεται από το χρονικό διάστημα, το οποίο ξεκινάει με την εμφάνιση των πρώτων σημείων ήβης, και καταλήγει στην ενηλικίωση του ατόμου.
Με τον όρο «ήβη», περιγράφουμε τις σωματικές και βιολογικές αλλαγές, που αρχίζουν μεταξύ 12 και 14 ετών και οφείλονται κυρίως στην έκκριση ορμονών.
Υπάρχει μια έντονη αλλαγή στην εικόνα του σώματος, της εικόνας του εαυτού, που οδηγεί τον έφηβο στην αναζήτηση μιας νέας ταυτότητας. Οι ορμονικές μεταβολές επίσης, ενισχύουν τις σεξουαλικές και επιθετικές ενορμήσεις του εφήβου και κινητοποιούν την ψυχοσυναισθηματική του εξέλιξη.
Το πως θα λυθεί η κρίση της εφηβείας, εξαρτάται από την προσωπικότητα και τις ψυχικές δυνάμεις του εφήβου, αλλά και από την συμπεριφορά και την στάση των γονέων.
Ο έφηβος και η οικογένεια είναι σε συνεχή αλληλεπίδραση, με έντονες συγκρούσεις χαρακτηριστικές αυτής της περιόδου. Ο έφηβος βιώνει μια βαθιά αμφιθυμία. Διεκδικεί με πάθος την αυτονομία του, την ίδια στιγμή που είναι άμεσα εξαρτημένος από την οικογένειά του και επιζητεί την σιγουριά.
Χρειάζονται όρια που θέτονται από τη συνεπή παρουσία των ενηλίκων και που του παρέχουν την αίσθηση αυτής της σιγουριάς. Χρειάζονται όρια επίσης, για να μπορέσει να αντιπαρατεθεί και να αναμετρηθεί. Του χρειάζεται απαραίτητα κάποιος για να συγκρουστεί μαζί του και να τον ξεπεράσει. Συνήθως αυτός είναι ο ομόφυλος γονέας. Υπάρχει ανάγκη λοιπόν, ο έφηβος να ανήκει σε μια δομή που δεν καταρρέει από την επιθετικότητά του, ούτε εκδικείται τις αντιπαραθέσεις του. Ο έφηβος κλονίζεται όταν βλέπει τους γονείς του αδύναμους.
Σε αυτή την περίοδο αποφεύγει τη σωματική επαφή με τους γονείς του. Τα αγόρια δεν θέλουν να τα πλησιάζει η μητέρα τους, να τα αγγίζει, να τα φιλάει. Το ίδιο συμβαίνει με τα κορίτσια και τον πατέρα τους. Σε αυτή την περίοδο υπάρχει άγχος για μια πιθανή αιμομικτική σεξουαλική σχέση που μπορεί να πραγματοποιηθεί. Οι έφηβοι συχνά βλέπουν σεξουαλικού περιεχομένου όνειρα ή ερεθίζονται λόγω της σχέσης, με μια μεγαλύτερη αδερφή ή τη μητέρα.
Από την άλλη μεριά, οι γονείς περνάνε την κρίση της μέσης ηλικίας. Έχουν φτάσει ή κοντεύουν στην ηλικία των 50. Καταλαβαίνουν, ότι τους μένει λίγος χρόνος για να πραγματοποιήσουν τις φιλοδοξίες τους και επιπλέον μειώνεται η σεξουαλικότητά τους. Παράλληλα βλέπουν τα όνειρα για τη ζωή και τη σεξουαλικότητα του εφήβου να ανατέλλουν. Οι γυναίκες βιώνουν τα προβλήματα της εμμηνόπαυσης, ενώ η κόρη τους αρχίζει να έχει περίοδο.
Οι γονείς θα πρέπει να μπορούν να ανέχονται τους εφήβους και να αντέχουν να αγνοούνται από αυτούς, χωρίς να το θεωρούν προσωπική τους αποτυχία. Να μην πιστεύουν ότι για το παραμικρό πρόβλημα, φταίνε οι ίδιοι και είναι αποτυχημένοι γονείς.
Είναι καλό να ξεφεύγουν από τη σχέση γονέων προς το μικρό παιδί, που το προστατεύουν και το προφυλάσσουν από τα πάντα, και να περάσουν σταδιακά σε μία σχέση με τον έφηβο ίση, ενήλικα προς ενήλικα.
Νεότερες έρευνες, βέβαια, δείχνουν ότι δεν περνούν απαραίτητα όλοι οι έφηβοι από τη διαδικασία εναντίωσης απέναντι στους γονείς. Δυσκολίες στην επικοινωνία και δυσαρέσκεια απέναντι στους γονείς τους, αναφέρουν οι έφηβοι που παρουσιάζουν προβλήματα.
Ομάδες εφήβων
Οι έφηβοι δημιουργούν ομάδες. Ο έφηβος έχει ανάγκη να ανήκει κάπου την περίοδο που νιώθει ότι απομακρύνεται από την οικογένεια. Για να ανήκει στην ομάδα, θα πρέπει να υιοθετήσει τον ίδιο τρόπο συμπεριφοράς, να ντυθεί όπως και οι υπόλοιποι, να κόψει τα μαλλιά του όπως και οι άλλοι της ομάδας, να ακούσει την ίδια μουσική.
Η ομάδα των εφήβων παίζει καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη των διεργασιών της εφηβείας. Βοηθάει τον έφηβο και του δίνει μια προσωρινή ταυτότητα. Μέσα στην ομάδα ο έφηβος βρίσκει καινούρια κοινωνικά κριτήρια και νέα πρότυπα συμπεριφοράς, διαφορετικά από αυτά που του προτείνει η οικογένειά του.
Χαρακτηριστικά των περισσότερων ομάδων είναι να βάζουν κανόνες και απαγορεύσεις και να καθορίζουν επιτρεπόμενες ή μη συμπεριφορές. Ο έφηβος εισπράττει συχνά υποστήριξη από την ομάδα ανάλογα με την ιδεολογία. Συχνά όμως, προκλητικές ή παραπτωματικές συμπεριφορές θεωρούνται σπουδαίες και ηρωικές.
Έτσι λοιπόν η ομάδα μπορεί να έχει μια προσαρμοστική λειτουργία για τον έφηβο, μπορεί όμως να δημιουργήσει και προβλήματα. Οι έφηβοι με αντικοινωνική συμπεριφορά ανήκουν κυρίως σε τέτοιες ομάδες. Ένας έφηβος που νιώθει την ανάγκη να βγάλει τις επιθετικές του διαθέσεις στο σπίτι, και αυτό του απαγορεύεται, διοχετεύει την επιθετικότητά του σε αντικοινωνικές συμπεριφορές.
Τελικό στάδιο της εφηβείας (17 – 20 ετών)
Στο τελικό στάδιο έχουμε σταθεροποίηση της ταυτότητας. Οι έντονες συγκρούσεις συνήθως παύουν και οι απαιτήσεις της ενήλικης ζωής οδηγούν στην προσαρμογή στην πραγματικότητα.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΕΦΕΡΙΑΔΗΣ
ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ-ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
Επιστημονικός Υπεύθυνος του Κέντρου Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας
|
