|
Πένθος |
|
|
Γράφει: Δημήτρης Σεφεριάδης
|
 Το πένθος είναι το σύνολο των συναισθηματικών αντιδράσεων και εκδηλώσεων, που εμφανίζονται μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, αλλά και γενικότερα σε κάθε σημαντική απώλεια πραγματική ή φαντασιωσική.
Ουσιαστικά πρόκειται για την απόσυρση της συναισθηματικής επένδυσης από το χαμένο αντικείμενο. Η διαδικασία του πένθους είναι επώδυνη, ποτέ ο άνθρωπος δεν είναι τόσο απροστάτευτα δυστυχής, όσο στην απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου.
Η κλινική εικόνα του πένθους
Μετά από θάνατο ή την απώλεια, εμφανίζονται ψυχολογικές αντιδράσεις και σωματικές εκδηλώσεις.
α) Σωματικές εκδηλώσεις που αφορούν αδυναμία, καταβολή και κόπωση, όπως και αίσθημα πνιγμού στο λαιμό, αναστεναγμοί και ψυχικός πόνος.
β) Υπάρχει έκπτωση της λειτουργικότητας στο συνηθισμένο τρόπο ζωής.
γ) Η ενασχόληση με τη σκέψη, του προσώπου που πέθανε, συνοδεύεται με συμπεριφορά αναζήτησης, που κατευθύνεται προς το πρόσωπο που πέθανε και συνοδεύεται από άγχος, θλίψη και κλάμα.
δ) Υπάρχουν αισθήματα ενοχής, που συνδέονται με συνειδητή ή ασυνείδητη επιθετικότητα. Θλίψη που συνδέεται με τα συναισθήματα αγάπης προς το πρόσωπο που πέθανε.
ε) Συχνά εκφράζονται θυμός ή διαμαρτυρία.
στ) Πολλές φορές, τα άτομα που πενθούν αναπτύσσουν τα συμπτώματα της ασθένειας του ατόμου που πέθανε ή συμπεριφέρονται σαν αυτόν.
Το φυσιολογικό πένθος
Συνήθως διαρκεί έξι μήνες. Το πώς θα εκδηλωθεί εξαρτάται από τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου που πενθεί. Επίσης, εξαρτάται από τη μορφή της σχέσης, αλλά και από την ηλικία του ατόμου που έχει πεθάνει.
Αν η απώλεια είναι ξαφνική, ή μετά από χρόνια νόσο, ή αν το άτομο έχει παλαιότερες εμπειρίες απώλειας, και ο τρόπος που τις αντιμετώπισε, είναι σημαντικοί παράγοντες του τρόπου εκδήλωσης.
Η λύση του πένθους αφορά την ψυχική κατανόηση, τη συνειδητοποίηση ότι η απώλεια είναι πια γεγονός. Ακριβώς αυτή η σημασία προσδίδεται και στις τελετές που ακολουθούν το θάνατο και των οποίων οι ρίζες είναι αρχέγονες.
ΤΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΚΟ ΠΕΝΘΟΣ
Έχει χρονική διάρκεια αρκετά μεγαλύτερη των 6 μηνών. Παρατηρείται παρατεταμένη συνέχιση κάποιων εκδηλώσεων του φυσιολογικού πένθους. Ακόμα το άτομο που πενθεί, αρνείται την απώλεια, σαν να μην έχει συμβεί τίποτα.
Το παρατεταμένο σε διάρκεια πένθος είναι δυνατό να προκαλέσει σοβαρή κατάθλιψη και το άτομο έχει μεγάλες δυσκολίες να δεχτεί την απώλεια. Και τέλος, παρατηρείται συχνά η εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων χωρίς να υπάρχει νόσος.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις είναι απαραίτητη η ψυχολογική και ψυχιατρική αντιμετώπιση.
ΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΠΕΝΘΟΥΣ ΣΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Τα παιδιά που χάνουν το γονέα, αντιδρούν διαφορετικά, γιατί η παρουσία του έχει μεγάλη σημασία για την ανάπτυξη τους. Τα παιδιά, λόγω της μειωμένης αντοχής στον ψυχικό πόνο, χρησιμοποιούν συνήθως το μηχανισμό της άρνησης. Αρνούνται δηλαδή την απώλεια και αντί να εμφανίσουν θλίψη, εμφανίζουν χαρά. Σε αυτήν την περίπτωση, ο μηχανισμός άμυνας της άρνησης, λειτουργεί προστατευτικά. Ο χαμένος γονέας ζει στη φαντασία τους και είναι καλός και παντοδύναμος. Σε άλλες περιπτώσεις, υπάρχει έντονος ο φόβος ότι θα πεθάνουν και αυτά.
Στη διάρκεια μιας αναλυτικής ψυχοθεραπείας, προκύπτουν πολλές φορές απώλειες που έχουν συμβεί στο παρελθόν, άλλοτε πραγματικές και άλλοτε φαντασιωσικές. Άλλες φορές είναι τραυματικές, ανεπεξέργαστες – λόγω της ηλικίας – και συμβάλλουν σε δυσκολίες της καθημερινότητας, όπως στο καταθλιπτικό συναίσθημα, στη μειωμένη αυτοεκτίμηση ή στο επίμονο συναίσθημα ότι θα ξανασυμβεί απώλεια και θα είναι το ίδιο τραυματική.
Σε κάθε ψυχικό τραύμα, σε αντιστοιχία με το οργανικό, υπάρχει, ψυχική αυτή τη φορά, αιμορραγία, υπό τη μορφή άγχους, θλίψης, ψυχικού πόνου ή και ουλοποίηση. Στόχος τη θεραπείας είναι ο εντοπισμός και η επεξεργασία τέτοιων τραυματικών εμπειριών, αποτέλεσμα που οδηγεί στη λύση του πένθους.
Μιλώντας για τη διαφορετικότητα της κλινικής εικόνας των παιδιών, πάντα μιλάμε για μία, άλλες φορές μικρότερη και άλλες φορές μεγαλύτερη, ψυχική πλευρά του ενήλικα, που λόγω τραυματικών γεγονότων έχει καθηλωθεί ή έχει παλινδρομήσει σε προ-γενετήσια στάδια.
Γι’ αυτό το λόγο, χαρακτηριστικά της κλινικής εικόνας του παιδικού πένθους, ανευρίσκονται συχνά και στους ενήλικες. Σημαντικό ρόλο στην επίλυση του πένθους έχει και το στενό οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΕΦΕΡΙΑΔΗΣ
ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ-ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΣ
Επιστημονικός Υπεύθυνος του Κέντρου Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας
|
|
