Πολλές και σοβαρές είναι οι ψυχικές αλλαγές που μπορεί να προκαλέσει η ανεργία σε ένα άτομο. Όπως εξηγεί ο κ. Δημήτρης Σεφεριάδης, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής του Κέντρου Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας, πολλές φορές ο άνεργος μαζί με την εργασία του, χάνει και την αυτοεκτίμησή του. «Η εργασία είναι ένα αναπόσπαστο μέρος της ταυτότητάς μας. Ο άνεργος δεν είναι απλά ένας άνθρωπος που έχει χάσει τη δουλειά του ή δεν έχει βρει εργασία. Είναι ένας άνθρωπος ουσιαστικά χωρίς ταυτότητα. Μαζί με την εργασία χάνεται το δικαίωμα στην επιβίωση και ταυτόχρονα χάνονται και ο αυτοσεβασμός, η αυτοεκτίμηση και η αξιοπρέπεια», τονίζει ο ίδιος και προσθέτει: «Το άτομο, όπως είπαμε – και αυτό έχει αποδειχτεί από έρευνες – μέσα από το επάγγελμά του κατοχυρώνει την ύπαρξή του. Λογικό είναι λοιπόν η ανεργία να επιφέρει σημαντικές ψυχικές αλλαγές, αλλά και ψυχικές διαταραχές».

   Οπωσδήποτε οι μεγαλύτερες ψυχικές επιπτώσεις – όπως διευκρινίζει ο κ. Σεφεριάδης – αφορούν στους μακροχρόνια ανέργους και τους νέους, οι οποίοι βλέπουν μπροστά τους οι προσδοκίες και οι επενδύσεις για το μέλλον τους να ματαιώνονται. «Είναι γνωστό ότι η φτώχεια και η έλλειψη δυνατότητας επιβίωσης οδηγούν στη βία, στην παραπτωματικότητα και την επιθετική συμπεριφορά.

   Αυτό αφορά μια κατηγορία ανθρώπων που αμύνονται ψυχικά, προβάλλοντας προς την κοινωνία, και θεωρούν υπαίτιους τους άλλους ή την πολιτεία. Ένα άλλο μέρος του πληθυσμού των ανέργων οδηγείται σταδιακά σε κατάθλιψη, πένθος, σε αισθήματα απαξίωσης για τον εαυτό του. Αυτοί οι άνθρωποι θεωρούν υπαίτιο της κατάστασής τους τον εαυτό τους. Έτσι εξηγείται γιατί πολλοί μακροχρόνια άνεργοι μετά από ένα διάστημα αναζήτησης κάποια στιγμή σταματούν να ψάχνουν για εργασία. Έχουν βουλιάξει κυριολεκτικά στην κατάθλιψη και έχουν δημιουργήσει μια εικόνα για τον εαυτό τους ανεπάρκειας και αναξιότητας», δηλώνει.

   Όπως επισημαίνει ο κ. Σεφεριάδης, σύμφωνα με έρευνες που έχουν γίνει στο εξωτερικό, σε μακροχρόνια ανέργους, προέκυψε πως σε ένα μεγάλο μέρος των ανθρώπων αυτών τα συμπτώματα και οι ψυχικές αλλαγές είναι παρόμοιες με τα αρνητικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας: «που είναι απάθεια, έλλειψη θέλησης και κινήτρου, έλλειψη ευχαρίστησης και ικανοποίησης, άρνηση της πραγματικότητας, απομόνωση και καταθλιπτική διάθεση. Επίσης πολλοί από τους ανέργους καταλήγουν στη χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών, με αποτέλεσμα την αλλαγή στη συμπεριφορά τους, μια αλλαγή που επηρεάζει άμεσα τις σχέσεις τους, την λειτουργικότητά τους και γενικότερα τον κοινωνικό ιστό. Ένα άλλο ψυχικό σύμπτωμα της ανεργίας είναι η συνεχιζόμενη κατάσταση έντονου στρες που έχει σαν αποτέλεσμα βαριές σωματικές ασθένειες, όπως τα καρδιαγγειακά προβλήματα.

   Αποτέλεσμα της ανεργίας μπορεί να είναι και οι αυτοκαταστροφικές τάσεις, όπως η ατυχηματοθηρία και οι απόπειρες αυτοκτονίας. Στην Ελλάδα, λόγω των ισχυρών δεσμών μεταξύ των μελών της οικογένειας, πολλοί άνεργοι βρίσκουν μια σχετική βοήθεια και ισορροπία. Η βοήθεια αυτή είναι οικονομική, αλλά κυρίως συναισθηματική, με αποτέλεσμα εδώ να έχουμε μειωμένο αριθμό αυτοκτονιών λόγω ανεργίας. Τα υπόλοιπα συμπτώματα όμως παραμένουν ή υποβόσκουν».

   Σε μια άλλη κατηγορία ανθρώπων – σύμφωνα με τον ίδιο – οι οποίοι ημιαπασχολούνται ή εργάζονται περιστασιακά ή είναι χαμηλόμισθοι – ιδίως αν έχουν επενδύσει χρόνο και χρήματα για σπουδές – παρατηρούνται παρόμοια συμπτώματα, αλλά με εντονότερη την επιθετική συμπεριφορά. Συνήθως με την εύρεση εργασίας όλα τα παραπάνω συμπτώματα, σταδιακά, υποχωρούν. Σε ένα μικρό ποσοστό ατόμων, όμως, παραμένουν και γίνονται ένα με τη δομή του χαρακτήρα του, την ψυχοσύνθεσή του και επηρεάζουν πια το άτομο σε όλη του τη ζωή.

   «Στο σημείο που έχει αποτύχει πλήρως η πολιτεία τις τελευταίες δύο δεκαετίες είναι ο επαγγελματικός προσανατολισμός. Για πολλά χρόνια κάθε νέος με την ενίσχυση του οικογενειακού περιβάλλοντος και την ανοχή του κράτους αναζητά πανεπιστημιακή μόρφωση. Τα πανεπιστήμια δεν συνδέονται με την αγορά εργασίας, παρέχουν γνώση και μόρφωση, αλλά ελάχιστη εξειδίκευση. Είναι χρήσιμο οι πολίτες να είναι μορφωμένοι, αλλά αυτό δεν συνεπάγεται ότι θα είναι και απασχολούμενοι. Είναι απαραίτητο να γίνεται ενημέρωση κάθε φορά για τα επόμενα λίγα χρόνια, για τις θέσεις εργασίας και τις ειδικότητες που έχουν ζήτηση και ποιες από αυτές έχουν κορεστεί», καταλήγει ο κ. Σεφεριάδης.